Tydzień temu starałem się rozjaśnić sytuację dziedziczenia ustawowego. W tym tygodniu chcę skupić się na dziedziczeniu na podstawie testamentu, opiszę jego rodzaje, szczególne formy, a także sytuacje w których mimo uprawnienia do dziedziczenia na podstawie ustawy lub testamentu określona osoba lub osoby nie mogą ubiegać się o swój udział w spadku. Skupię się także na instytucji zachowku o którym większość osób wie, lecz nie do końca wiadomo jak z niego skorzystać. Każdy kto nie chce, aby majątek trafił w niepożądane ręce będzie musiał kiedyś rozporządzić swoim majątkiem albo wyrazić swoją wolę odnośnie testamentu na podstawie którego może coś zyskać lub stracić.
Mając na uwadze informacje ogólne należy pamiętać, że rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można tylko i wyłącznie przez testament, który z kolei może zawierać rozporządzenia tylko jednego spadkodawcy.
Wśród testamentów zwykłych należy wyróżnić:
– sporządzenie testamentu przez spisanie go przez spadkodawcę pismem ręcznym, podpisanie go i opatrzenie datą. Może, lecz nie musi być sporządzony w formie aktu notarialnego.
– sporządzenie ważnego testamentu przez oświadczenie swej ostatniej woli którą spisuje się w protokole w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Należy wskazać datę sporządzenia protokołu. Ten rodzaj testamentu wymaga również podpisu spadkodawcy, dwóch świadków oraz osoby pełniącej w/w stanowisko.
Do testamentów szczególnych należy zaliczyć:
– jeśli zachodzą szczególne okoliczności albo ryzyko rychłej śmierci testament można sporządzić ustnie w obecności minimum trzech świadków. Treść tego rodzaje testamentu może zostać spisana przed upływem roku od jego złożenia z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty spisania pisma. Oświadczenie powinno być podpisane przez spadkodawcę oraz dwóch lub więcej świadków.
– sporządzenie testamentu podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym poprzez oświadczenie ostatniej woli dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków, które następnie zostaje spisane, oznaczone datą i podpisane przez dowódcę lub jego zastępcę, świadków i spadkodawce. Formę pisemną można pominąć jeśli wymagają tego okoliczności.
Samo sporządzenie testamentu nie stanowi „wyroku” dotyczącego majątku – testator może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i poszczególne postanowienia. Zgodnie z art. 946 Kodeksu cywilnego „odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień”. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Istotnym elementem testamentu może również być wydziedziczenie które zgodnie z art. 1008 Kodeksu cywilnego polega na pozbawieniu zstępnych, małżonka i rodziców zachowku jeżeli jedna z w/w osób:
– „wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego”;
– dopuściła się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności oraz rażącej obrazy czci spadkodawcy lub jego osoby najbliższej;
– uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych.
Wspomniany wyżej zachowek jest uprawnieniem które przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Jeżeli są trwale niezdolni do pracy albo jeżeli uprawniony jest małoletni wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, a w innych wypadkach 1/2 wartości udziału spadkowego.
Autor: Radek Knapek
DZIAŁ PRAWNY BROWWAR NIERUCHOMOŚCI